‘Een andere aanpak om Zwitsal Buitenstad met kwaliteit te ontwikkelen’

Wie even z’n best doet, kan zich inbeelden hoe in de verschillende fabrieksgebouwen op het Zwitsalterrein ooit de bekende geel-verpakte babyproducten werden gemaakt. Al jaren geleden verliet fabrikant Unilever het complex, nu is het terrein behoorlijk levendig – met onder meer een dansschool, evenementenhal, een NewTechCampus en een kringloopbedrijf – maar het wachten was op ‘echte’ ontwikkeling.

Levendige mix

Sinds begin 2024 is ontwikkelaar Schipper Bosch eigenaar. Die gaat een mix maken van wonen, werken en evenementen, met behoud van cultuurhistorische elementen en met veel aandacht voor energiezuinigheid.

“Dat is ons op het lijf geschreven”, onderstreepte projectleider Yokus. “Wij kijken verder vooruit en ontwikkelen echt met de komende vijftig jaar voor ogen. Dat betekent dat je soms ook andere keuzes maakt dan wanneer je ‘snel’ ontwikkelt en weer weg bent. Wij blijven ook eigenaar van de meeste panden en hebben ook de kwaliteit op de langere termijn voor ogen.”

Samen plannen maken

Vanaf de start van de planontwikkeling, ging Bosch Schipper tijdens werksessies in gesprek met de huurders op het terrein én met stakeholders in de omgeving. Dat leverde wel vijfhonderd ideeën op.

“Opvallend was de veelgehoorde reactie ‘Het is wel Apeldoorn hè?’”, vertelt Bülent. “Dat drukte vooral de bescheidenheid uit, en het dorpse dat veel Apeldoorners nog voelen bij hun stad. Toch hebben wij ook veel ambitie, het is maar waar je de klemtoon legt in deze uitspraak.”

Industriële sfeer behouden

Vanaf de start was er veel contact met de erfgoeddeskundigen van de commissie Omgevingskwaliteit die de historische fabriekspanden beoordeelden en ook met de hele commissie Omgevingskwaliteit die betrokken was bij de visieontwikkeling.

“In principe willen we alles zoveel mogelijk behouden, dit terrein vertelt een verhaal”, benadrukte Bülent. In de industriële panden wordt straks gewoond, maar zo’n veertig procent is bestemd voor winkels, horeca, kunstenaars of een andere invulling. “Voor die mix hebben we hard gestreden bij de gemeente, anders krijg je een echte woonwijk. Dat is niet de sfeer die we zoeken.”

Evenementen blijven

Uitdagend is de combinatie met evenementen, die de gemeente graag wil behouden. Denk aan de in de regio bekende Drakenbootrace op het Kanaal, of festivals die wel eens worden georganiseerd op het terrein. Er wordt nu flink gerekend met toegestane decibels. “Veel is technisch op te lossen”, weet de projectleider, “bijvoorbeeld met de positionering van het podium.”

Kijkje op het terrein

Architect Jesse Mommers van Schipper Bosch gaf een rondleiding over het Zwitsalterrein en liet ook een aantal panden zien. “We willen met respect voortborduren op wat er is”, legde hij uit. “Natuurlijk houden we ook rekening met de ontwikkeling van de Kanaalzone aan de overkant van het Kanaal.”

De gemeente wil het Kanaal zelf ook profileren. Jesse: “De ligging van Zwitsal aan het Kanaal is uniek, dus je denkt al snel aan een mooi plein aan het Kanaal bijvoorbeeld. Tegelijkertijd zie je hier terug dat vroeger juist met de rug naar het Kanaal werd geproduceerd. Er is ook een rij bomen geplant langs het Kanaal en die hebben nu belangrijke waarde.”

Naar de 21e eeuw brengen

Hoe je de (soms monumentale) panden naar de 21e eeuw brengt qua duurzaamheid en comfort, is een andere puzzel. Er zijn ideeën voor een warmtenet en warmte- en koudeopslag in de bodem.

Het voormalige directiepand bij de entree is bijzonder, net als ‘de Kathedraal’. In deze enorme leegstaande fabriekshal zie je het unieke cassetteplafond nog en dat moet zeker blijven. Richting een andere fabriekshal waar het drukbezochte kringloopbedrijf Foenix huist, loop je door een fabrieksstraat waar nu al allerlei ‘makers’ hun bedrijf runnen. “Tijdens de ideeënsessies benoemden veel mensen dit als ‘boutiquesfeer’”, vertelde Jesse.

Hoe het met de planning zit, vraagt één van de excursiedeelnemers. Jesse: “In 2032 willen we klaar zijn met bouwen en dat gaan we stapsgewijs doen. Ik hoop dat de eerste woningen hier in 2027 staan.”

Bron: Gelders Genootschap